Үөрэх быыһыгар оҕолор олоҥхо ааҕаллар
Н.К.Седалищев-Дүөгэ Ааныстыырап аатынан Үөһээ Бүлүү улууһун Кэнтик нэһилиэгин орто оскуолатыгар хас бэнидиэнньик ахсын үөрэнээччилэр сахалыы таҥас кэтэр буоллулар. Халадаай былааччыйалаах, илин, кэлин кэбиһэрдээх, национальнай атрибутикалаах көстүүмнээх үөрэнэллэр.
Ону таһынан, Үөһээ Бүлүү улууһугар 2022 сылга ыытыллар Олоҥхо ыһыаҕын көрсө уонна олоҥхо декадатын чэрчитинэн, оскуола иһинэн үлэлиир Үөһээ Бүлүүтээҕи Н.И.Бойлохов аатынан оҕо искусствотын оскуолатын олоҥхоҕо уһуйуу үөрэнээччилэрэ Сахаайта Мойтохонова салайыытынан, нэдиэлэ бастакы күнүгэр оҕолор үөрэх быыһыгар олоҥхо айан ааҕан чоргуталлар.
Олоҥхо – норуот тылынан уус-уран айымньытын чыпчаала. Бухатыырдар охсуһууларын көрдөрөр героическай эпос. Саха олоҕу анаарыыта, историята, философията, өркөн өйө.
Оскуола көрүдүөрүгэр, аһаҕас микрофон иннигэр, баҕалаах оҕо оллоонноон олорон олоҥхолуур. Истээччилэр олоҥхо быыһыгар уруһуйдууллар, остуол оонньуутунан олоҥхо эйгэтигэр киирэллэр. Оскуола салалтата, ону тэҥэ учууталлар маннык саҕалааһын үөрэнээччилэргэ саҥа сүүрээн буолан сахалыы тыыны киллэрэри сайыннарыа диэн эрэнэллэр.
Олоҥхо декадата сэтинньи 22 — ахсынньы 5 күннэригэр ыытыллар. 50-тан тахса онлайн-тэрээһин буолара былааннанар. Бырагыраама бырайыага «2020-2024 сылларга судаарыстыбаннай уонна официальнай тыллары харыстааһын уонна сайыннарыы» тосхол чэрчитинэн ыытыллар. Култуура миниистирин бастакы солбуйааччыта Владислав Левочкин эппитинэн, быйылгы дьаһал хайысхата араас: «Декада бырагырааматыгар киллэриигэ 22 муниципалитеттан сайаапка киирбитэ. Сорох этиилэр интэриэһинэйдэр, оригинальнайдар. Бастыҥнар талыллаллар, бүтүн өрөспүүбүлүкэ суолталаахтар сэҥээриини ылаллар».
Үөһээ Бүлүүтээҕи Н.И.Бойлохов аатынан оҕо искусствотын оскуолатын олоҥхоҕо уһуйуу эбии үөрэхтээһинин учуутала Сахаайта Мойтохонова:
– Оҕолорбун сыанаҕа дьон иннигэр олоҥхолуурга, толлон турбатыннар, сыанаҕа тахса үөрэнниннэр, олоҥхо ис тутулун дьоҥҥо тиэрдэргэ бэлэмнээх буоллуннар, дууһаларынан ылынныннар диэммин хас бэнидиэнньик аайы үөрэх быыһыгар олоҥхо ааҕыытын тэрийэргэ сананным. Бу нэдиэлэттэн, оҕолорбун кытта сүбэлэһэн баран, аахсыйаны саҕалаатыбыт. Хата, оскуолабыт салалтата утарбата, үөрүүнэн сөбүлэстэ, кинилэргэ махтанабын. Саҕалааһын көдьүүстээхтик саҕаламмыта көһүннэ. «Олоҥхоҕо үөрэниэхпин баҕардым», – диэн үс оҕо кэлэн эбии дьарыкка сылдьыахтарын баҕаралларын эттиниллэр. Олус үөрдүм. Оттон эбии икки оҕо төрөппүттэринэн эрийтэрэн дьарык туһунан ыйыталастылар. Онон туһалаах күн ааста.
Олоҥхо саха омук дириҥ билиитэ, олоҕу анаарыыта, ыччаты иитэр ньымата сайдара улахан суолталаах. Олоҥхо эйгэтигэр үлэлиир Сахаайта Мойтохоновоҕа ситиһиини, доруобуйаны баҕарыаҕыҥ. Кытаатан бу кэскиллээх үлэни сайыннараргар баҕарабыт!
Санаттахха, алтынньы 15-17 күннэригэр Москва куоракка култуура үлэһиттэрин Бүтүн Арассыыйатааҕы үһүс чемпионата буолан ааспыта. Күрэххэ Саха сириттэн эбии үөрэхтээһин хайысхатыгар Үөһээ Бүлүүтээҕи Н.И.Бойлохов аатынан оҕо искусство оскуолатын фольклор салаатын преподавателя Сахаайта Мойтохонова уонна Хатастааҕы “Тускул” култуура киинин исписэлииһэ Валентин Чепалов кытыннылар. Дьүүллүүр сүбэҕэ наука хандьыдааттара, искусствоведтар үлэлээтилэр. Күрэх ирдэбилинэн хас биирдии кыттааччы үлэлиир ньыматын, ситиһиилэрин, инники былааннарын кэпсээтилэр, уопут атастастылар. Күрэх хайысхаларынан биирдии кыайыылааҕы быһаардылар.
Култуура үлэһиттэрин хайысхатыгар Валентин Чепалов, оттон эбии үөрэхтээһин хайысхатыгар Сахаайта Мойтохонова кыайыылаах буоллулар. Дьүүллүүр сүбэ Валентин Чепалов аныгы технологиялары култуура тэрилтэтигэр туһаныы ньымаларын үрдүктүк сыаналаата, Сахаайта Мойтохонова цифровой аудиовизуальнай архыыбын сэҥээрэн ыччаты уһуйууга улахан суолталааҕын бэлиэтээтилэр.
Мария Ушницкая, Үөһээ Бүлүү, Кэнтик.
