Умнар хайдах даҕаны сатаммат!
Өссө 2015 сыллаахха Сэбиэскэй Сойуус норуодунай артыыһа, РФ Үлэҕэ Дьоруойа Василий Лановой улаханнык хараастан ахтан ааспыттаах: “Европаҕа сырыттахпына суруналыыстар миэхэ сирэйбэр утары: “Тоҕо эһиги Арассыыйаҕа ити Кыайыыгытынан сүүрэҕитий? Биһиги холобура номнуо умнубуппут”.
Ол онно мин кинилэртэн хардары ыйыппытым: “Төһө күн эһиги дойдуларгыт Гитлергэ утарыласпыттарай?” – диэн, тугу даҕаны саҥарбатахтара. Онно мин салгыы: “Польшаны 28 күн иһигэр сэриилээн ылбыттара, ол 28 күҥҥэ Сталинградка ньиэмэстэр букатын аҕыйах дьиэни ылбыттара. Дания оруобуна биир эрэ күн тулуктаспыта. Оттон Европа бүтүннүүтэ үс ый иһигэр бас бэриммитэ. Онуоха эһигини биһиги саллааттарбыт тиийэн босхолообуттара. Туохха да тэҥнэспэт сыананан босхолообуттара! Мөлүйүөнүнэн Сэбиэскэй саллаат европеецтары фашистартан босхолоорулар олохторун толук уурбуттара. Ол ону барытын Европа умунна”, – диэн.
Оттон биһиги умнарбыт хайдах да сатаммат!
Биһиги Кыайыыбыт күнүн бобон, умнан, букатын норуот, көлүөнэ олоҕуттан сото дуу, сууйа дуу, уларыта дуу сатыыллара сатаммат суол. Манна даҕатан эттэххэ, Аҕа дойду Улуу сэриитигэр Германияны утары сэриигэ:
Дания – 6 чаас;
Люксембург – 1 күн;
Голландия – 5 күн;
Югославия – 11 күн;
Бельгия – 18 күн;
Греция – 24 күн;
Польша – 27 күн;
Франция – 1 ый 12 хонук;
Норвегия – 2 ый 1 хонук – утарсыбыттара.
Оттон Сталинград куоракка Павловтар аҥардас дьиэлэрэ өстөөххө 58 күн устата утарыласпыта. Онтон Сэбиэскэй Сойуус түөрт сылы быһа түүннээх-күн (1418 хонук) Германияҕа тиийэн түмүктээбитэ.
Подписывайтесь на наш аккаунт в INSTAGRAM!
Биһиги Сахабыт сириттэн уопсайа 62343 киһи сэриигэ ыҥырыллан барбыта, 24378 саллаат эргиллэн кэлбиттэрэ, 37965 саллаат кыргыһыы хонуутугар хаалбыттара, кинилэртэн 7 тыһ.киһи сураҕа суох сүппүтэ.
Биһиги Чурапчыбыт улууһуттан уопсайа 2124 киһи кинилэр истэриттэн 53 хомуньуус уонна 336 хомсомуол сэриигэ аттаммыттара. 1400 киһи кыргыһыы толоонугар хорсуннук сэриилэһэн олохторун толук уурбуттара, 967 саллаат төрөөбүт дойдуларыгар эргиллэн кэлбиттэрэ. Биһиги улуус буойуттара Москуба, Ленинград куораттары көмүскэспиттэрэ, Сталинград, Смоленск, Севастополь куораттар тустарыгар кыргыспыттара, Кенигсберги, Берлини штурмалаабыттара, Европа дойдуларын Польшаны, Чехословакияны, Венгрияны, Болгарияны оккупаннартан босхолообуттара, сэрии урусхалыттан Варшаваҕа, Венаҕа, Ригаҕа, Кишиневка эйэни уонна бэрээдэги олохтообуттара. Сталинград куорат көмүскэлэригэр Алаҕар нэһилиэгин учуутала Гавриил Протодьяконов атыттартан биллэрдик хорсуннук сэриилэспитэ. Кинилэртэн 131 киһи бойобуой уордьанынан, ол иһигэр С.Д. Флегонтов биэс бойобуой, И.И. Марков, И.П. Марков, Г.И. Попов, С.А. Кузьмин – үстүү бойобуой уордьаннарынан, уон байыас – иккилии уордьаны туппуттара. С.Е. Аммосов, Е.Д. Догордуров, М.Г. Тарабукин “Кыһыл Знамя” уордьан кавалердарынан, 44 буойун – “Кыһыл Сулус” уордьанынан наҕараадаламмыттара. Бойобуой өҥөлөрүн иһин 4 Чурапчы буойуна Аҕа Дойду Улуу сэриитин 1 степеннээх, 22 киһи – 2-с степеннээх уонна 45 киһи 3-с степеннээх уордьаннарын туппуттара. 1945 сыл бэс ыйын 24 күнүгэр Москубаҕа Кыһыл болуоссакка ыытыллыбыт Кыайыы параадыгар Саха сириттэн 14 саллаат кыттыыны ылбыта, кинилэр ортолоругар Чурапчы оройуонун Хадаар нэһилиэгиттэн Аҕа дойду сэриитин 2-с степеннээх уордьан кавалера Иван Николаевич Диодоров кыттыбыта.
Бу маны барытын хас биирдиибит өйдүөхтээх. Бу туһунан кэнэҕэс ыччаппытыгар, оҕолорбутугар, сиэттэрбитигэр – өйдүүллэрин, кэриэстииллэрин, умнубаттарын туһугар кэпсиэхтээхпит!
Сэмэн Жендринскэй
https://ulus.media/article/9732
