Skip to content

Внимание ! Мы в Одноклассниках

12 сааһыттан бэйэтэ биисинэстээх Ванесса

Хаҥалас улууһун Өктөм орто оскуолатын 11-с кылааһын үөрэнээччитэ Ванесса КСЕНОФОНТОВА, тыа сирин сатабыллаах оҕото буолан, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаммыта ырааппыт. Кыратыттан үүнээйилэри, кыыллары кытта бодьуустаһарын олус сөбүлүүр. Ону төрөппүттэрэ кэмигэр таба көрөн, 11 сааһын туолар төрөөбүт күнүгэр, үүнээйинэн дьарыктаннын диэн, кыра тэпилииссэ оҕото тутан биэрбиттэр. Онтон 12 сааһыгар “Великан” боруода куруолугу бэлэхтээбиттэр. Ол куруолуктарын улаатыннаран, элбэтэн, дьоҥҥо оҕолорун атыылаан, онтон киирбит харчынан инкубатор ылыммыт.

5

Онтон ыла баттатар сымыыты куораттан булан, инкубаторыгар уган чоппуускалары, кус, хаас оҕолорун таһаартыыр үөрүйэхтэммит. Маны тэҥэ араас үүнээйини (авокадо, хурма, гранат, лүмүөн, дьаабылыка) сиэмэнэн олордон, чинчийэр үлэнэн дьарыктанар. Оскуолатын бүтэрдэҕинэ, идэ ылан, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктаныан, үлэлиэн баҕарар. Оҕо дьоҕурун, баҕатын таба көрөн, үлэҕэ иитии үтүө холобура манна көстөр.

4

6

Дьэ, ити курдук тыа хаһаайыстыбата диэн баран муннукка ытаабыт, инники олоҕун тыа сирин кытта ситимнээри сылдьар Ванессаттан “туох буолар ыра санаалааҕын” ыйыталаспыппар, Өктөмнөөҕү тыа хаһаайыстыбатын университетыгар огурунуом идэтигэр үөрэнэ киирэр баҕалааҕын этэр.

– Ванесса, биисинэскин олох кыра сааскыттан саҕалаабыт эбиккин дии. Истэн сөхтүм.

– Аан бастаан 12 сааспыттан куруолук ииппитинэн барбытым. Дьонум төрөөбүт күммэр бэлэхтээбиттэрэ – биисинэспин саҕалыырбар олук буолбута. Ол куруолугум төрөөн, оҕолоро элбээн киирэн барбыттара. Олору атыылаан биисинэһим саҕаламмыта. Онтон 13 сааспар аны куурусса иитиэхпин баҕаран, инкубатор сакаастыахпын баҕарарбын төрөппүттэрбэр эппиппэр, өйөөбүттэрэ. Онтон ыла инкубаторга чоппуускалары таһааран, олору атыылаан биисинэһим кэҥээн барбыта.

– Дьэ, ол гынан билигин төһө баайданныҥ?

– 7 хаас, 1 улахан үндүүк, 15 куурусса, 4 кус уонна биир коза баар. Бары хотоҥҥо кыстаан тураллар. Билигин 8 инкубаторга 513 сымыыт иччилэнэ сытар. Быһа холоон 100-тэн тахса чоппууска сымыыттарыттан таҕыстылар.

– Сымыыттаргын хантан ылаҕын?

– Соҕурууттан, Москубаттан сакаастаан ылабын.

– Хайдах аҕалтараҕын?

– “Меркурий” бырагырааманан көҥүллээхпит, онон сөмөлүөтүнэн кэлэр. Бу сотору дьонтон 30-тан тахса көҕөн сымыытын ылыахтаахпын.

– Ол тоҕо көҕөннөрү?

– Көҕөннөрү дьон булка анаан ылаллар. Ааспыт сыл алтынньы ыйыгар балтараа саастаах биир көҕөнү 3000 солк. атыылаабытым. Билигин ол атыыласпыт дьонум кыстата туруораллар, саас булт саҕаланнаҕына ылыахтаахтар. Кустар, көҕөннөр мончуук буолаллар эбит. Күөл кытыытын диэки атаҕыттан баайан кэбистэхтэринэ, маатырҕас саҥаларынан кустары ыҥыртыыллар. Онно түбэһэ кэлбит кустары булчуттар ытыалаан бултуйаллар. Онон анаан-минээн атыылаһаллар.

– Көҕөннөргүн күөлгэ көччүтэҕин дуо?

– Икки сыллааҕыта чугастааҕы күөлгэ ыытар этим. Онно биир тыһы көҕөнүм, көҥүл уста сылдьан, көҕөннөрү кытта көтүһэн хаалбыта. Сырдык өҥнөөх боруода кустар, ыйааһыннаах, кынаттара кыра буолан, кыайан көппөттөр.

Ааспыт сайын 23 бройлер эт кууруссалары туппутум. Күһүн 21 өлөрөн, кыһыны быһа сиэбиппит, аймахтарбытыгар бэрсибиппит. Эт боруода кустары, хаастары эмиэ сиэбиппит. Наһаа үчүгэй, минньигэс баҕайы эттээх буолаллар эбит.

– Ванесса, көтөрүҥ-сүүрэриҥ элбэҕэ бэрт эбит. Хотоҥҥун кэҥэтиэххин да сөп курдук буолбут дии.

– Инникитин улахан хотон туттаннахпына, 100-кэ кус, хаас баар буолуохтаах былааммар.

– Мантан инньэ чоппууска атыыта бөҕө буолсугун.

– Сотору кэминэн чоппуускаларбын атыылаан барыаҕым. 1-тэн 7 күннээххэ диэри чоппуускаларбын биир устуукатын боруодатыттан көрөн 200 солк. атыылыыбын.

– Кууруссаларыҥ туох боруодаларый?

– “Доминант DS 109” боруода, сымыыта сакалаат өҥнөөх хоҥордуҥу, онтон “Доминант ГС 459” боруода куурусса халлаан күөх өҥнөөх сымыыттаах буолар. “Бройлер кобб 500” диэн эт боруода кууруссаны 2-с ыйыгар, этин ыйааһына 2,5-3 киилэ буолан, өлөрөн сииргэ сөп буолар.

– Хас инкубатордааххыный?

– Уопсайа 8 инкубатордаахпын. 2 инкубаторы дьонтон уларсыбытым. Билэр дьонум сүрдээҕин көмөлөһөллөр.

– Биир инкубаторга хас сымыыт киирэрий?

– “Блиц-норма” инкубаторга куурусса 72, хаас 20-чэ онтон кус 30-ча сымыыттара киирэр. Сымыыт кээмэйиттэн көрөн батар.

– Ол сымыыттарыҥ бары кэриэтэ тахсаллар дуу?

– Сымыыт төһө иччилээҕиттэн тутулуктаах. Сымыыт уһаабыта 7 күн инкубаторга сыттаҕына, банаарыгынан тыктаран көрдөххүнэ, иһирдьэ тымыр баар буолар. Ол аата иччилэммит диэн буолар.

– Кистэл буолбатах буоллаҕына, үп-харчы төһө хамсыырый?

– Син киирэр. Ол эрээри уокка, аска-үөлгэ элбэх харчы ороскуоттанар. Ол курдук, биир куул булкаас аһылыкка (комбикорм), быһа холоон, 1000 солк. курдук барар.

– Көтөрдөргүн тугунан аһатаҕын?

– Комбикорм уонна эбиэс. Кыһын хаары киллэрэн, уулларбакка бэйэтинэн иһэрдэбин. Оһохтоох хотоҥҥо тураллар.

– Хотоҥҥо тахсан бэйэҥ эрэ көрөҕүн дуу?

– Төрөппүттэрим эбии аһылык атыылаһарбар көмөлөһөллөр. Бэйэм көрөбүн-истэбин. Аҕам, улахан бырааттарым хотонум оһоҕор оттуллар маспын булан биэрэллэр.

– Көтөрү-сүүрэри таһынан үүнээйининэн эмиэ дьарыктанаҕын. Инникитин туох идэлээх буолуоххун ыраланаҕын?

– АГАТУ Өктөмнөөҕү филиалыгар огурунуом идэтигэр үөрэнэ киирэр былааннаахпын. Биисинэһим өссө биир хайысхата – үүнээйилэри кытта киэҥник ылсан үлэлээһин. Орбуус, дыня олордор буолбутум 4 сыл буолла. Дьиэ иһигэр олордон үүннэрэргэ анаан оҕуруот аһын мастарыттан – авокадо, инжир, гранат, хурма, мандарыын, лүмүөн, маны тэҥэ араас сибэкки арассаадатын үүннэрэн туруорабын.

2

Оҕуруот аһын арассаадаларын олордон атыылыыбын. Бэйэм улахан тэпилииссэлээхпин. Араас оҕуруот аһын помудуоруттан, оҕурсутуттан саҕалаан барытын олордобун. Бырааттарбыныын, балтыларбыныын бары бииргэ үлэлиибит – ким уу кутар, ким сыыс оту ыраастыыр, бары дьарыктаахпыт.

– Соҕуруу дойду мастарын олордон эрэр эбиккин.

– Ааспыт сылтан 10-тан тахса мас арааһын олордубутум. Ол курдук, дьиэ иһигэр үүнэр соҕуруу дойду мастара – сарбынньах мас (рябина) – 1 миэтэрэ уһуннаах буолар (10 устуука). Маны тэҥэ авокадо (2 уст.), инжир (3 уст.), гранат, хурма (3 уст.), мандарыын уонна лүмүөн мастара үүнэ тураллар. Онтон сибэкки туһунан этэр буоллахха, араас көрүҥэ элбэх.

– Сиэмэнэн олордубутуҥ дуо? Хас сылынан ас биэриэхтэрэй?

– Сиэмэнэн олордуталаабытым. Аны 5-6 сылынан астарын биэриэхтэрэ диэн эрэнэ күүтэбин. Холобур, бу авокадо маһын ааспыт сыл алтынньытыгар олордубутум, билигин 30 см кэриҥэ уһаата.

– Ванесса, инники олоххун тыа сирин кытта сибээстиир буоллаҕыҥ, үөс сиргэ олохсуйбаккын дуу? 

1 

– Кыра эрдэхпиттэн дэриэбинэ олоҕун олус сөбүлүүбүн. Төрөөбүт сирим айылҕата, сирэ-уота, сыта-сымара туохха да кэмнэммэт кэрэ буоллаҕа. Атын сиргэ бардахпына, дойдубун наһаа ахтабын, сороҕор ыалдьар да түгэннэрдээх буолааччыбын. Онтон дойдубар кэллэхпинэ, дууһалыын сынньанабын, санаалыын уоскуйабын. Ис дууһам айылҕалыын ыкса сибээстээх дии саныыбын. Төрүт сахалыы тылбын, өйбүн-санаабын сайыннаран, тыа сирин олоҕо сайдарыгар олохпун аныахпын баҕарабын.

– Оҕо киһи быһыытынан атын да дьарыгыҥ элбэх буолуо, бука.

– Ыллыырбын, уруһуйдуурбун, араас аһы астыырбын сөбүлүүбүн. Оскуолаҕа биридимиэттэн саамай ордорорум – математика. Суот-учуот үлэтин сөбүлүүр буоламмын, биисинэспэр ыарырҕаппаппын. Сүрдээҕин көмөлөһөр. Төһө ороскуотурарбын, дохуот киллэрэрбин барытын толкуйдуубун.

– Өрөспүүбүлүкэ улуустарыгар сымыыттаргын, чоппуускаларгын хайдах батараҕын?

– Соҕурууттан сымыыттары сакаастыырбар эрдэттэн дьонтон сакаас хомуйабын. Онтон ордубутун бэйэбэр хаалларабын. Инкубаторга таһаарбыт чоппуускаларбын наадыйар дьоҥҥо тыаҕа атыылыыбын. Үксүгэр бэйэлэрэ кэлэн ылаллар эбэтэр таксыынан сакаастаан ыллараллар. Мэлдьи ылар, атыылаһар килийиэннэрдээхпин. Билиҥҥи үйэ социальнай ситиминэн – бассаабынан – сибээстэһэбит.

– Оччотугар уу харчыны илиигэр тутан-хабан дьарыктаммытыҥ хас сыл буолла?

– 11 сааспыттан саҕалаан. 6 сыл буолла. Кулун тутар саҥатыгар 18 сааспын туоллум ээ.

– Махтал, Ванесса, истиҥ сэһэргэһииҥ иһин. Баҕа санааҥ ыллыгынан тыа сирин олоҕун сайыннаран, дьоһун ыччат буолан таҕыс диэн алгыыбын.  

Саргылаана БАГЫНАНОВА.

http://kyym.ru/sonunnar/obshchestvo/6573-12-saa-yttan-bejete-biisinesteekh-vanessa

Оставить комментарий

Войти с помощью: