Тохсунньу 1 күнүттэн туох уларыйда?
Илья Оконешников
2021 сыл бастакы күнэ номнуо үүннэ. Ол эбэтэр тохсунньу 1 күнүттэн сокуон өттүгэр кэккэ уларыйыылар киирдилэр. Туох-ханнык уларыйыылар киирбиттэрин салгыы билиһиннэрэбит.
Ыраахтан олорон үлэ туһунан
Тохсунньу 1 күнүттэн ыраахтан олорон үлэ туһунан сокуон толору күүһүгэр киирдэ. Бу сокуонунан үлэ биэрээччи үлэһити сыл аҥаарыгар диэри ыраахтан олорон үлэлиир эрэсиимҥэ көһөрүөн сөп.
Ыраахтан олорон үлэ көрүҥэ үс көрүҥҥэ арахсар. Бастакыта – үлэһит хара бастакыттан ыраахтан олорон үлэлиир туһунан дуогабар түһэрсэр. Оччоҕо кини мэлдьи дьиэтиттэн олорон үлэлиир буолар. Иккиһэ – чопчу больдьохтоох ыраахтан олорон үлэлиир эрэсиимҥэ көһөр. Үсүһэ – үлэһит үлэтигэр кэлэ-бара сылдьан дьиэтиттэн үлэлиир.
Өскөтүн үлэһит дьиэтиттэн олорон үлэлиир эрэсиимҥэ көстөҕүнэ уонна үлэтин кээмэйэ уларыйбатаҕына, үлэ биэрээччи кини хамнаһын түһэрэр бырааба суох. Аны туран, дьиэҕэ олорон үлэлиир киһи сүрүн үлэтиттэн эбии үлэни толордоҕуна, онто эбии төлөнүөхтээх.
Үлэ күнүгэр дьиэттэн олорон үлэлиир үлэһит 9 чаастан киэһэ 18 чааска диэри мэлдьи сибээскэ баар буолуохтаах. Эбэтэр атын түгэҥҥэ – дуогабарынан ыйыллыбыт кэмҥэ. Үлэ чааһын кэннэ үлэһит төлөпүөҥҥэ, электроннай почта суруктарыгар хоруйдаабат толору бырааптаах.
Дьиэттэн олорон үлэлиир үлэһити икки төрүөтүнэн үлэтиттэн ууратыахха сөп. Ол курдук, 2 күн устата биричиинэтэ суох сибээскэ тахсыбат буоллаҕына эбэтэр үлэһит атын сибээһэ суох сиргэ көспүт буоллаҕына. Сибээс мөлтөҕө – аахсыллар биричиинэ буолбатах.
Баайдар үрдүк нолуогу төлүөхтэрэ
Бу сыл бастакы күнүттэн элбэх дохуоттаах дьон үрдэтиллибит нолуок ыстаапкатынан нолуок төлүүр буоллулар. Ол эбэтэр сылга уопсайа 5 мөл. солк. элбэх дохуоту аахсар Арассыыйа олохтоохторо дохуоттарыттан 15 %-нын судаарыстыба суотугар төлүүллэр. Ол аата ыйга 416 тыһ. солк. тахса хамнастаах дьонтон итинник нолуогу ылыахтара.
Уурунуу харчыттан нолуок ылыахтара
2022 сыл күһүнүттэн уурунуу харчылаахтар ааҕыллыбыт бырыһыаннарыттан 13 %-нын нолуок төлөөн барыахтара. Ол курдук, 2021 сылга эбэтэр ити сыл иннинэ ханнык баҕарар сылга харчыларын бааҥҥа ууруммуттар, өскөтүн хас да кылааттарыгар ааҕыллыбыт уопсай бырыһыан харчыта 42,5 тыһ. солк элбэх буоллаҕына, 13 %-нын судаарыстыба хааһынатыгар төлүөхтэрэ. Дьон хас кылааттааҕын уонна уопсай бырыһыана төһө буолбутун туһунан иһитиннэриилэри нолуок сулууспата хомуйуоҕа уонна хас биирдии киһиэхэ анал квитанциялары ыытыаҕа.
Биэнсийэҕэ тахсар саас үрдээтэ
2021 сылтан өссө биир сылынан биэнсийэҕэ тахсар саас үрдээтэ. Ол эбэтэр дьахталлар 56,5 саастарыгар, оттон эр дьон – 61,5 саастарыгар тахсар буоллулар.
Санатан эттэххэ, 2019 сылтан биэнсийэҕэ тахсар сааһы түһүмэҕинэн үрдэтии саҕаламмыта. 2028 сылга биэнсийэҕэ тахсар саас уопсайа биэс сылынан үрдүөхтээх. Ол эбэтэр аны уон сылынан дьахталлар 60 саастарыгар, эр дьон 65 саастарыгар биэнсийэҕэ тахсар буолуохтара.
Криптовалютаны хонтуруоллуохтара
Тохсунньу 1 күнүттэн криптовалюта хонтуруола күүһүрэр. Официально криптовалюта сокуонунан харчы быһыытынан бигэргэннэ, ол гынан баран, төлөбүр сириэстибэтин курдук сыаналаммат.
Дьахталлар баһылыыр идэлэрэ элбээтэ
Бу сылтан дьахталларга бобуулаах идэлэр испиэһэктэрэ кыччаата. Ол курдук, бобуулаах испиэһэктэн 100 үлэ көрүҥэ уһулунна. Ити испиэһэккэ билиҥҥитэ 456 идэ киирэр.
Тохсунньу 1 күнүттэн дьахталлар самосвалы, “КАМАЗ”, фура массыыналары, тыраахтардары ыыталлара көҥүллэннэ. Ол гынан баран, тутуу күүстээх тиэхиньикэтигэр (булдьозерга, экскаваторга, автогрейдерга, о.д.а.) үлэлииллэрэ көҥүллэммэт.
Дьиҥинэн, сокуон дьахталлар эр дьон идэлэригэр үлэлииллэрин кыккыраччы боппот. Өскөтүн үлэ биэрээччи үлэ дьахтар доруобуйатыгар куттала суоҕун дакаастаатаҕына, үлэҕэ ылыан сөп.
