МУОМАЛАР САҤА ДЬЫЛГА ТУГУ АСТЫЫРЫ СҮБЭЛИИЛЛЭР
Саҥа дьыллааҕы сүпсүлгэн арыый намырыы быһыытыйан, үлэни-хамнаһы барытын үмүрүтэн, хаһаайкалар бырааһынньыктааҕы остуолларын менютун суруйан эрэллэр. Бырааһынньыктааҕы остуолга сүрүн болҕомто остуолу тардыыга, бүлүүдэлэри сиэдэрэйдик киэргэтиигэ ууруллар. Остуолга мааны ыскаатар, подсвечниктар, эгэлгэ чүмэчи арааһа, саҥа дьыллааҕы атрибуттар бааллара сүргэни көтөҕөр, бэл диэтэр, бырааһынньык аһа ураты амтаннанар. Салгыы Муома улууһуттан сүбэлэри ааҕыҥ.
Сүрүнэ – бырааһынньык остуолугар күннэтэ астаныллар көннөрү бүлүүдэлэр буолбакка, дэҥҥэ сиэниллэр, күндүргэтэр аспытын астыыбыт. Ол курдук ыаллар бары кэриэтэ тоҥ балык, тоҥ быар, «Индигирка» салаат, хаан, харта курдук деликатес астары саҥа дьыллааҕы остуолга диэн эрдэттэн хаһааналлар. Ону тэҥэ минньигэс торт, фрукта арааһа дэлэччи ууруллара остуолу олус киэргэтэр.
Хайа да бырааһынньыктааҕы остуолга салаат хас да көрүҥэ бэлэмнэниллэр. Бүгүн мин ааҕааччыларбын кытта маннык астар эрэсиэптэрин үллэстэбин:
– 500 гр. тоҥ (кэнсиэрбэлэммит да барсар) шампиньону биир луугу кытта мас арыытыгар ыһаарылыыбыт. 5 устуука буспут сымыыт үрүҥүн уона 400 гр. буспут сылгы этин кубиктыы кырбыыбыт. 100 гр. корейдыы моркуобу эбэбит. Майонеһы кутан булкуйабыт. Салааппыт үрдүгэр сымыыт уоһаҕын уонна күөх луугу табыгынатабыт. Холодильникка чаас аҥара туруора түһэн баран сиэниллэр. Судургу эрээри, олус минньигэс!
– Иккис салааппыт аата – “Любимый”. Биһиэхэ наада: буспут моркуоп, сүбүөкүлэ, ону таһынан изюм, чеснок, сыыр, грецкэй эриэхэ, майонез. Салаат үс араҥа гына оҥоһуллар. Маҥнайгы араҥа – теркаламмыт моркуоп уонна изюм. Үрдүн майонеһынан сыбыыбыт. Иккис араҥа – теркаламмыт сыыры уонна чесногу булкуйабыт. Эмиэ майонеһынан биһэбит. Үһүс араҥа – теркаламмыт сүбүөкүлэҕэ грецкэй эриэхэни бытарытан кутабыт. Эмиэ майонеһынан сыбыыбыт. Аһыы амтан уонна минньигэс амтан булкулланнар, салаакка ураты амтаны биэрэллэр. Хайаатар да оҥоруҥ, ордук дьахтар аймах сөбүлээн сиир.
– Аны кууруссаны астыаҕыҥ. Кууруссаны ириэрэбит. Туус, биэрэс, теркаламмыт чеснок биһэбит уонна 15 мүн. “сынньатабыт”. Ол кэннэ майонеһынан чараас гына биһэн баран духуопкаҕа угабыт.
Хортуоска, минньигэс биэрэс, луук уурабыт. Маҥнай 15 мүн. 220 буһара уурабыт, онтон уоппутун аччатабыт, буһарын диэки эмиэ күүстээх уокка холбуубут. Быһа холоон, куурусса биир чаас буһар.
– Буженина – эмиэ мааны ас. Ойоҕоһу эбэтэр сибиинньэ кэлин атаҕын тириититтэн ыраастыыбыт. Чаас курдук туустаах оҕурсу, помидор маринадыгар сытыарабыт. Эти быһаҕынан оҥо быһан баран, чеснок өлүүскэлэрин угабыт. Аджиканан эбэтэр кыһыл, хара биэрэһинэн, тууһунан хойуутук сотобут. Духуопкаҕа 15 мүн. кэриҥэ оһох муҥутуур кыраадыһагар 4-кэ туорабыт, онтон 3-кэ, ол кэнниттэн 2-кэ түһэрэбит, уопсайа балтараа чаас буһар. Буһар кэмигэр сыатын эт үрдүгэр кутан биэрэн иһэбит. Буспутун кэннэ тымныы сиргэ ууран сойутабыт.
– Саҥа дьылга бэлэмнэнии түбүгэр оҕолоргутун кытыаран, “Саҥа дьыл” диэн бирээнньиги оҥоруҥ. Наада буолар: 100 гр. мүөт, 4 сымыыт, 1 ыстакаан саахар, 50 гр. маргарин, бурдук, билииккэ сакалаат. Маргариҥҥа саахары, сымыыты кутан ытыйабыт, онтон мүөтү, бурдугу эбэн, тиэстэ илиигэ сыстыбат буолуор диэри мэһийэбит. Тиэстэни тэнитэн баран, быһаҕынан үс-түөрт муннуктуу бысталаан, 220 С 20 мүн. буһарабыт. Сойутан баран сакалааты уулларан киэргэтэбит.
Оҕолоргутун бырааһынньыктааҕы аһы бэлэмнииргэ кытыараргыт бары өттүнэн туһалаах. Хойут улааттахтарына оҕо эрдэҕинээҕи Саҥа дьыл сүпсүлгэнэ өйдөрүгэр-санааларыгар истиҥ өйдөбүл буолан хаалыа.
– Итии аска ананастаах эт бэлэмниэххэ сөп. Убаһа этин 3-4 см кэтиттээх, 8-10 см уһуннаах гына сааһынан быһабыт уонна 30 мүн соевай соуска сытыарабыт. Ананаһы 2-3 гына кубиктыы быһабыт. Эт куһуогар ананаһы суулаан эрийэн баран кыра мас үтэһэнэн туттарабыт уонна итии духуопкаҕа икки өттүн эргитэн 1,5-лыы мүнүүтэ буһарабыт. Сылаастыы сибиэһэй оҕурсуну, помидору кытта биэрэбит.
Фруктанан шашлык. Десеркэ фруктанан шашлыгы ууруохха сөп. Биирдии кивини, банааны, мандарины, үс клубниканы барыларын төгүрүктүү быһабыт. Мас үтэһэҕэ туруору анньабыт. Сакалааты уулларан, онно умньаан сиибит.
Ааптар: Валентина СТАРОСТИНА
