Уйбаан туhунан
Уйбаан урут хаһан эрэ, ламповай телевизор үгэннээн турар кэмигэр,телевизора кыратык балыыҥкалыыр үгэстээх этэ,кэргэнэ Ылдьаана ону:”ити мин наар Санта Барбараны көрөөрү гыннахпына эрэ ыарыыта киирэр идэлээх,дьиикэй”-иҥин диэн улаханнык абаламмыт быһыыннан ытанан этэр этэ.Биир баар суох телемастер уоллара Тима саатар “запойга” баран хаалан,хаһан “көнөн”,кэлэн көрөрө остуоруйа.Испэтэҕинэ бэрт уһуннук испэт идэлээх,ол кэмҥэ телевизорынан олох көмүллэ сыһааччы. Диэтигэр киирдэххэ киирэр аантан саҕалаан бүүс бүтүннүү толору телевизор үрүт үрдүгэр кыстанан турар буолар.Хайа курдук ол быыһынан бэйэтэ кыбыллан үлэлиир остуолугар тиийэрин,айбыт таҥара бэйэтэ билэр.Аны остуолун үрдүгэр “арбаҕастаах да абыраабат” курдук сапчаас,инструмент арааһа,барыта толору ыһылла сытарыттан,хайдах тугу булан ыларын,ким да өйө хоппот. Кини урут дьоҥҥо:”икки алдьаммыт телевизортан биирин оҥоробун,иккиһэ төлөбүр суотугар сапчааска миэнэ буолар”- диэн принцибинэн үлэлии сылдьыбыттаах. Ол түмүгэр ити арааһа муспут “баайа” быһыылаах.Запойтан тахсан “көнөр” кэмигэр бэрт элбэх киһи телевизорын халымыр соҕус сыанаҕа, күнүстэри-түүннэри оҥорон абырыыр идэлээх. Онтон хайдах доруобуйата лаппа тупсан истэҕин ахсын,сыыйа бытааран,сакаас ылыыта ыараан киирэн барааччы. Уйбаан ону билэр буолан,ол түгэнин син биир таба туппаппын диэн онно санаммакка да сылдьар.
Бэйэтэ “транзистор” иҥин диэнинэн кыра “усилитель”,”кодовый замок” иҥин диэннэри схеманнан хомуйар идэлээх. ахсыс кылааска үөрэнэ сылдьан, биир эрэ транзисторынан оҥоһуллубут схема-өссө усилитель диэн суруктаах иҥин.
Ону аҕатыттан ыйытар:-“бу биир эрэ транзистордаах эрээри усилитель дуо”?-диэн.
-“Ээ дьэ ити усилитель”-диир.
-“Хайдах? Оччоҕоно итиннэ киириитигэр микрофон холбоон баран,тахсыытыгар динамик холбоотум эрэ,мегафон курдук буола түһэр дуо?
-“Наһаа оннук буолбатах,ити однокаскаднай схема,мегафон курдук үлэлэтэр буоллаххына итинтикэҥ үс каскадтаах буолуолуохтаах,предварительнэй каскадкар микрофон,онтон фазоинверсный каскад кэлэр,онтукаҥ двухтактнай выходной каскадка барар”-диэн баран схема бөҕөтүн көрдөрдө.
Урут өйдөөбөтөр даҕаны куруук көрөр схемалара этэ да бу сырыыга букатын атын хараҕынан көрдө.
Дьээ-эрэ-эбэтээ. Ити күрдук Уйбаан аҕата муспут “радио”-диэн сурунааллара сыыйа Уйбаан уруок аахтар остуолугар “көһөн” киирэн барыттара.
Аан бастаан икки каскадтаах усилители 8-с кылааска үөрэнэ сылдьан хомуйан оҥорон баран,испиискэ хаатыгар уган,микрофонун летчиктар хабарҕаларыгар илдьэ сылдьар былыргы “лингофон” диэн ааттааҕы аҕатын сапчаастарыттан булан ол усилителигэр холбообута.Динамигын-карманнай радиоприемник иһиттэн ороон ылан холбообута.Питаниетын икки хаптаҕай(4,5вольт*2)батареяны изолентаннан кэлгийэн баран холбоотун кытта усилителэ кылана түспүтүттэн соһуйан “ходьох” гына түһэн баран,питаниетын проводын сулбу баттаата. Ону истэн аҕата:”ити микрофонуҥ үрдүгэр динамигыҥ сытар буолан “акустикалаан” иһиирэр,итилэри бэйэ-бэйэлэриттэн тэйитэлээ…
Усилителэ үлэлиир буолбутуттан Уйбаан сирин билбэт кына үөрдэ.
Ити саҕана “Хабырыыс-Хобороос”- диэн кэпсээннээх кинигэ тахсан илииттэн илиигэ ааҕылла сылдьар үгэнэ этэ. Ол хос куолайдаах оҕо туһунан Уйбаан аахпыт буолан оҕолору дьээбэлиэхтээх этэ,ити усилителинэн.Сарсыарда эрдэ соҕус туран пиджагын ис сиэбигэр икки кэлгиллэ сылдьар хаптаҕай батареяларын угунна,ол батареяларыгар тумблера(выключатель)эмиэ холбонон баран ыга кэлгиллэ сылдьар этэ.Ол хармааныгар били испиискэ хаатыгар хаалаабыт “усилителин” эмиэ угунна.динамигын проводтары баҕастары уҥа сиэҕин иһинэн ыытан уҥа илиитинэн тутар курдук оҥоһунна.Лингафонун водолазкатын саҕатын иһинэн кистээтэ.
Ити курдук бастакы уруок бүппүтүн кэннэ, “Ыстаас ыстаан” диэн дьээбэлээх соҕус уолу дьээбэлиэх санаата кэллэ, киһитэ үөһээ этээс перилатыгар өйөнөн туран,аллараа этээстэн тахсан иһэр кыргыттары ириис курууппаны айаҕар толору ылан баран,кумааҕыннан оҥостубут трубкатынан үрэ турар эбит.Уйбаан туора соҕус баран уолугун иһинээҕи хармааныгар тумблерын “кылк”-кыннаран холбоото.
Ыстаас ыстаан таһыгар тиийэн кини дьарыгын көрбүтэ буолан туран,уҥа илиитин ыстаас уҥа саннын диэкки уран баран:-“ноо,тугу гына тураҕын диэтин кытта киһитэ,соһуйуутун омунугар эриллэ түһэн иһэн,перилаттан таҥнары төкүнүйэн түһүөҕүн,алларааттан тахсан иһээччи 10 кылаас уолаттара хабан ыллылар.Ирииһин сороҕо айаҕын иһигэр хаалан хаалбытыгар мэктиэтигэ хара сыспыт чинчилээх.Киһитэ улаханнык куттаммытыттан,Уйбаан хата бэйэтэ куттанна. Ыстаас хараҕа чыпчылыҥнаа да чыпчылыҥнаа,и-и-и-ити к-к-к-им саҥарда? хаһан да кэлэҕэйдээбэт бэйэтэ эппэт кэлэҕэй буолан хаалбыт курдук.
Улахан уолаттар бэркэ дьиктиргээн ыстааһы көрө турдулар.
Уйбаан хайдах эрэ идэтинэн уҥа илиитинэн баттаҕын көннөрүнэр идэлээх этэ.ол курдук баттаҕар илиитин чугаһатан эрдэҕинэ били баҕайыта “акустикалаан” кылана түстэ.Дьээ,соһуйуу бөҕөтө буолла,улахан уолаттар эмиэ чугуруҥнаатылар.Уйбаан өй ылан илитиитин тэйитээтин кытта,били баҕайыта “ньаах”-диэн уурайан хаалла.Илиитин уолугун иһигэр уктан тумблерын “кылк” гыннаран арааран кэбистэ.Тугуй ити диэннэр 10-с кылаас уолаттара Уйбааны тараччы тутан бэйэлэрин кылаастарыгар киллэрэн,дьэ ыйытыы бөҕөтө буоллулар. Хармааныттан били оҥоһугун проводтары баҕастары “ньылбы” тардан таһаардылар.
“Хайа даа, Уйбааныҥ олох Үспүйүөн эбит буолбатах дуо”?-иҥин дэһии буолла.Ким эрэ тумблеры холбоотун кытта усилителэ хаһааҥытаҕар да улаханнык кылана түстэ,бары үрүө-тараа ыһыллыы буолла,Уйбаан тиийэн тумблерын ыксаабакка эрэ арааран кэбистэ,хайдах эрэ мас сылыйбыт сытыттан,испиискэтин хаатын арыйан баран,транзисторын тутаары гыммыта,киһи туппат гына сылыйбыт. Биир-биир чугаһааннар дьэ киһилии ыйыталастылар тугун ханныгын.
Испиискэ хаатын арыйан көрөн,сөҕүү-махтайыы бөҕөлөр,кыратык холботон иҥин истэн саҥаран көрдүлэр,перемена бүтэн иккис уруок чуораана чугдаарда…
Улахан уолаттар Уйбаантан ыйытыылара элбээтэ.Ити испиискэ хаатын иһигэр баар,итиччэ сүрдээҕин саҥардар дуо? …
Уйбаан хайдах билэринэн быһаара сатаата. Уолаттар бэйэлэрин истэригэр кэпсэтэллэрин быыһыгар:”вундеркинд”- диэн тыллар иһиллитэлээн аастылар иҥин. Уйбаан иһигэр үөрэ эрэ саныыр,ол гынан баран транзистор тоҕо итиччэ сылыйарыттан эмиэ хомойо саныыр.Киэһэ аҕабыттан ыйытан көрүөм…
Транзистор эмиэ радиаторга наадыйарын билэн баран хомойо санаата,оччоҕоно агрегат размера улаатыыһы,испиискэ хаатыгар баҕас ,оччоҕоно батыа суох…
Уйбаан ол курдук усилитель арааһынайын боруобалаан баран.
Биирдэ преобразователь схематын булан эмиэ дьиктиргээн аҕатыттан ыйытта:-“бу хайдах,биир өтүгэр 12-лээх аккумуляторы холбоон баран иккис өттүгэр 220 -бэни ылабын дуо?
-“Ээ дьэ, оруобуна оннук”-диэн саайда,
Үчүгэйин,оччоҕоно матасыыкылым акумуляторынан холбонуохха сөп буолар буоллаҕа дии,уот бардаҕына дьиэбит уотун.
Холбонуохха сөбүнэн сөп,ол гынан баран биир соҕотох 60 ваттаах эрэ лаампаны үлэлэтиэ,тоҕо диэтэххинэ выходной каскад транзисторын максимальнай мощноһа 50 эрэ ваатт биэрэр,двухтактнай режимигэр 100 ваатт буолуохтааҕын,Повышающай трансформаторыҥ,коэфициенҥҥыттан бэриһиннэриэҕэ, оччотугар мантыкаҥ 60 ваттаах лаампаны үчүгэйдик уматар буоллаҕына үөрүөххэ эрэ сөп. Итини ис иһин үчүгэйдик өйдөөбөтөр да,Уйбаан иһиттим-истибэтим диэбит курдук сапчаас көрдөнөн киирэн барда, барытын син булла курдук эрээри,трансформаторыгар тиийэн иҥнэн хаалла.Ону хата аҕата өрүһүйдэ,эргэ “Рекорд”-диэн ламповай телевизор силовой трансформаторын туох да переделката суох туһанан,син преобразователин үлэлэттэ.
Усилитэльтэн син туох да уратыта суох курдук гынан баран,микрофон оннугар тактовай генераторын частотатын,50 герц буоларын эрэ табар уустуктардах соҕус эбит,ону да өр өтөр гыммакка Уйбаан илиитин имитэн син тапта.Ол гынан баран онтукатын туохха туһаныаҕын билбэккэ долбуурга уурбута син ыраатта.
Хата ол дьарыга туһалаан оҕонньоттор приемниктарын иҥин аҕатыгар аҕалан биэрэллэрин,сороҕун Уйбаан өрөмүөннээн биэрэн аҕата даҕаны, бэйэтэ даҕаны үөрүүлэрэ улахан.
Ол саҕана телевизор кэлэ илик кэмэ этэ.
Аҕата да үлэлиир тэрилтэтигэр рационализаторскай ,авторскай предложениелара иҥин элбэх буолан ытыктабылга сылдьар киһи этэ.Телевизор саҥа үөдүйэн саҥардыы цветной ламповай телевизордар тахсыыларын саҕана аҕата күн сириттэн суох буолбута.Ол да буоллар ону маны оҥороругар,санаатыгар этэн биэрэр курдук этэ.Баҕар санаатыгар эрэ буолуо…
Дьэ били Санта Барбара диэммитигэр тиийиэҕиҥ…
Ол Тима диэн уол хаһан кэлэригэр тиийбэккэ Уйбаан бэйэтэ хасыһыах санаата киирдэ,Ылдьаана да ыххайара сөп оҥордо,кэнникиннэн:-“бэйэҥ да хасыһан көрүөххүн”-иҥин дэтэлиир буолбута.Тоҕо диэтэххэ биирдэ бэйэтэ “оройго” саайбытыгар көнө сылдьыбыттаах.Кэнники онтуката да туһалаабат буолбут бадахтаах.Уйбаан кыратык паяльнигын, припойын иҥин бэлэмнэммитэ буола түһэн баран,соччо эрэммэтэр да телевизорын эргитэ тардан баран кэннин арыйан киирэн барда,кырдьыкка дылы биир буолтата пломбалаах эбит да,ол туһата былыр ааспыт буолан,Уйбаан “ымыр” да гыммакка,барытын эрийэн ылла. Ис өттүнэн үлүгэр элбэх быыллаах крышканы Ылдьаанаҕа сэрэнэн туттаран баран:-“Пылесоһы аҕал эрэ”- диэтэ,-“Мэ оттон крышкаҕын бэйэҥ тут ээ”-диэт пылесоһы начаас элэстэтэн аҕалла.
Уйбаан пылесос синньигэс насадкатын кэтэрдэн баран,крышканы ис өттүн олус үчүгэйдик пылесостаан баран уутугар хаарыгар киирэн телевизорын иһигэр эмиэ киирсэн барда.
Ылдьаана:-“Сэрэнээр эрэ,тугун эрэ оборторон ылаайаҕын”- диэбитигэр дьэ өй ылан тохтоото.Ылдьаана Санта-Барбаратын эрэйэ суох көрөр баҕаттан Уйбааҥҥа илии-атах буола сырытта.-“Мин киһим оҥорботоҕуна ким оҥорбут үһү”-диэн
Уйбааны сэргэхситэ сатыыр. Уйбаан ону иһигэр итэҕэйиэн наһаа баҕарар.Бэл илиитэ эрэллээхтик хамсыырга дылы буолар.
Телевизорын кэннин дьэ өйдөөн көрдө.
Лаампа арааһынайа манна эбит. Лаампаны көрөөт,хаһан эрэ аҕата ламповай радиола туһунан кимиэхэ эрэ кэпсиирин өйдүүр:-“Лаампалар саамай ыарыылара-цоколевкаларын пайката буолар”-диэн хайа эрэ ученигыгар быһаарара өйүгэр хаалан хаалбыт”-ону ол лаампаны чопчу булбут буоллаххына,маҥнай уоттан араараргын умнума,ол кэнниттэн ол цоколевкатын отпайкалаан ылан баран,үчүгэй соҕустук хас биирдии атаҕын,кислотаннан дуу канифолинан”луди” гынан биэр уонна миэстэтигэр төттөрү олордон баран төттөрү паяйдаан кэбис”-диэбитэ тоҕо эрэ Уйбаан төбөтүгэр бу баар курдук хаалан хаалбыт…
Кэннэ аһаҕас турдаҕына телевизорын Ылдьаанаҕа холботто, бэйэтэ кэннигэр сэрэнэн”баҕар эстэн хаалыа”- диэбиттии, куотарга бэлэм манаан турда.
Лаампалар син аа-дьуо кытардылар,телевизор саҥата кэллэ гынан баран,экрана харатынан көрдөрөн турар.
-“Оройун хайа диэкки охсубуккар көммүтэй”?- диэн ыйытаары гынан иһэн арай бир лаампа кытарбатыттан,ыйыппата.
Илиитинэн сэрэнэн хамсатаары гыммыта төрдүн диэкки быыкайкаан искра оҕото кылах гынан ылла,онтон лаампа аа-дьуо кытаран киирэн барда.
-“Оо,кэллэ-кэллэ”-диэн Ылдьаана омуннура түстэ.
-“Чэ,арааран кэбис”-диэн Уйбаан Ылдьаанаҕа оргууйдук эттэ.
-“Хайа тоҕо? Уже бүттэ дуо”?
-“Суох,дьэ саҕаланыаҕа”- диэбититтэн Ылдьаана соччо өйдөөбөтөр да,туох эрэ үчүгэй “тыас” тахсаары гыммытын сэрэйэн, хап сабар телевизорын вилкатын розеткаттан ньылбы тардан ылла.
Били аҕата эппит “инструкциятын” туһанан,телевизорын бэйэтэ оҥорон атаҕа сири билбэт буолан сылдьыбыттаах. Ол саҕана ламповай телевизордарга “телемастер” да аатын ыла сылдьыбыта
Билигин аны полупроводниковайдар кэлэннэр,кыанар соҕус өттүлэрэ оннукка көспүттэрэ ыраатта.Алдьаннаҕына сороҕор Уйбааҥҥа кэллэхтэринэ:-“ламповай эбитэ буоллар көрүөм этэ”- диэн ыыталыыр.Наһаа онно төбөтүн алдьатыан баҕарбат.
Итиннэ тугу барытын быраҕан туран эрэ дьарыктаммыт киһи,дьарыктаныан сөп,Ол кини сапчааһын ханнык микросхематын,саҥаттаан үөрэтиэн Уйбаан олох баҕарбат.Билигин төбөтө олох атыҥҥа ыалдьа сылдьар…
ити арааһа 97-98-с сыллардаахха солярка ситэри тиийиминэ бөһүөлэги аҥаардаан веерная отключение оҥоро сылдьыбыттара.Эбиэт иннигэр аҥара,эбиэт кэнниттэн аҥаара.
Ол онно хаһан эрэ оҕо сылдьан хомуйбут преобразователин хостоон, таһааран,тутта сатаабыта ,мотоциклын аккумуляторыгар холбоон.
Ол гынан баран 60 ваттаах лаампаны эрэ холбоон турдаҕына аккумулятора икки чааска тиийбэккэ олорон хаалар этэ.Полупроводниковай телевизоры холбуон куттанар этэ, частотатын(50 герц) стабильно туппат этэ. Хата биир доҕоро Киэсэ: летчиктар преобразователь атыылыы сылдьаллар импортнайы”-диэн соһутан турардаах.”-Мощноһа 150ваат”-.диэбитигэр,ханна баалларын,төһөҕө атыылыылларын туоһулаһан,өр-өтөр буолбакка онтукатын ылла.
Өйдөөн көрбүтэ TESLA-диэн чехословакскай транзисторынан хомуллубут самоделка эбит.Икки транзистор биир радиаторга олоро сылдьарын биһирии санаата, ол гынан баран радиатора арыый да кыра буолсу дии санаата. Чэ сөп, ити итинэн хаалла.
Дьэ кырдьык да кып кыра эрээри, итинник мощноһын биэрэр эбит.
150 ваттаах лаампаны көҥүл тардар эбит.
Аккумулятора начаас олорорун таһынан транзисторын радиатора балачча сылыйар эбит. Кыратык переделкалыы түһэн Уйбаан транзисторы олох сылыйбат оҥордо.Дьэ аны аккумулятор тематыгар кииристэ.
Урут хаһан эрэ, убайа Ньукулай ,ким эрэ бырахпыт аккумуляторын ылан(мотоцикл киэнэ) түгэҕин тэһэн,аптекаттан дистиллированнай ууну ылан онон иһин сууйан,баран, түгэҕин төттөрү бүөлээн,электролита суох аҥаардас дистиллированай эрэ ууннан сылдьарын дьиктиргии сылдьыбыттаах.Ол кэнниттэн кини ханна баҕарар аккумулятор сытарын
көрдөр эрэ ону саныы биэрэр идэлээх. Ол гынан баран үксэ улахаттар эрэ ханна барытыгар сытар буолаллар, 130-190 ампер чаастаахтар.
Ыарахаттара бэрт буолан ким да ылбат быһыылаах. Уйбаан
гаражтар тастарыттан быраҕыллыбыт аккумулятордары,
Наар190 ампер чаастаахтары эрэ хомуйа сатыыр идэлэннэ. Туохха наадыйан хомуйарын ким билиэ баарай? Ол курдук биэс -алта аккумуляторы(ыарахаттара да бэрт) үрүт-үрдүгэр, от күөҕэ өҥнөөх “УРАЛ”-мотоцикл коляскатыгар ыргыччы тиэйэн дьиэтигэр баран иһэн,килиэп тахсыытыгар сөп түбэһиннэрэн бэкээринэ таһыгар тохтоото.Билигин уонча мүнүүтэннэн килиэптэрэ тахсыахтаах эбит.
– ” Хата буруолаабытынан килиэпкэ тиксэр киһи буоллум быһыылаах”- диэн Уйбаан үөрэ санаата.
Килиэпчиттэр син баар соҕустар, уонча киһи син уочарат курдук турбуттар.
Хабырылла кэнниттэн Уйбаан түбэстэ.
Хайа бу хайыыр баҕайыгыный ?-диэн Хабырылла хардьыгынаан ыйытта,
тугу эрэ гынаары гынарын бүтэйдии сэрэйэн.
-“ээ оттон таах,сибиньиэһин туттаары,”- Хабырылла Уйбаан дьиҥнээҕин кистиирин сэрэйэн,салгыы ыйыта да сатаабата.
Уйбаан дьиэтигэр кэлэн аккумулятордарын үөһээ өттүттэн гудронун ыраастаан сибиньиэстэрин хостоон,түгэҕэр тохтубут массатын ардах уутунан барытын сууйан-сотон,сибиньиэһэ элбэх өттүн сортировкалаан, биэс алта аккумулятортан иккини таһааран баран дистиллированнай ууннан толорон-выпрямительга холбоон кээһитэлээтэ, уот баар кэмигэр.
Эрдэ били саҥа преобразователин холбоон телевизорын холбоон көрдө,
Телевизора черно-белай, экрана син балачча улахан(61 см)эрээри потребляемай мощноһа 40 эрэ вааты ыларын дьиктиргээн өссө эбии икки 40 -уулаах лаампалары холбоото.Барыта холбоон 120 ватт буолла. Үлэлэтииһигин билэн,араартаата.Дьэ уонна уот барыан тухары,иитиллэ түстүн диэн баран.
Киэһээ уот барыан иннинэ барытын бэлэмнээн баран, кэтэстэ.Уота киһи наадыйдаҕына баран биэриэ баара дуо? 10 мүнүүтэ хойутаан араардылар.
Бастаан икки лаампатын холбоон баран телевизорын холбоото, Лаампалар ымыр да гынан көрбөтүлэр.Ол да буоллар биир лаампатын араарда.
Телевизора туох да буолатаҕын курдук киэһэ 7 чаастан ,10 аҥаарга дылы ымыттыбакка да үлэлээтэ,иккис лаампаны холбоон көрбүтэ кыратык хараҥара майгытыйда,ол аата акумулятор син олорбут диэн быһаарда.
Инньэ гынан ол саҕана Санта барбара иҥин сериаллары биһиги дьоммут көрөллөр этэ, соседтар иҥин киирэллэр быһыылаах этэ. Ол телевизортан ураты киэһэ хараҥардаҕына фара лаампатын, подфарник лаампаларын холбуур этэ.
Онтон салгыы тыал генераторын иҥин толкуйдуох курдук гынан эрдэҕинэ солярка кэлэн хаалбыта.Аҥаардас дистиллированнай ууга аккумулятор үлэлиир эбит диэн онно билбитэ. Ол гынан баран кислотаҕа хантан тиийээхтиэй,..Ол саҕана хамнас сылы-сылынан кэлбэт буолан электролит ыла оонньуу сылдьыа этэ дуо Уйбаан?
Сарсыарда аҕыска уот кэлээччи,иккис аҥаарыгар күнүс икки чааска.Ол иһин сериал көрөөччүлэр бэйэ бэйэлэригэр сыбыытаһыылара элбэх буолааччы.
Гос учреждениелар туспа линиялаах буолан,түүннэри-күнүстэри уот баар буолааччы. “Орбита” почтаҕа баар буолан телевизор түүннэри үлэлиир этэ.
Онно ол кыра автомобильнай телевизордар ,эбэтэр ити китайскай кыра баҕайы телевизордаах дьон күннээччилэр.Уйбааннааҕыҥ онно холоотоххо букатын улахан телевизоры,уоттаах-күөстээх олорон көрдөхтөрө дии…
Элбэх киһи киирэн тахсан,сөҕүү-махтайыы бөҕөтө буолааччылар.
Аны дистиллированнай уутун туһунан:Эргэ почтаҕа былыргы щелочной аккумулятордары таһынан,кислота хаһааналларыгар өстүөкүлэ “бутыль”диэн ааттаах 20 лиитэрэ истээх иһиттэртэн иккитэ эрэ бүтүн хаалбытын,Уһун Уоһук,быраага оҥорорго үчүгэй буолсук диэн,хаһан эрэ ылбыт эбит.Кэнники быраагатыгар хаста ыстарааптанан,ол идэтин бырахтаран тураллар.Ол иһиттэрин Уоһуктан Уйбаан уларсыкка диэн көрдөөн ылбыта.
-“Хайа Уйбаан,аны эн бырааганнан дьарыктанаары гынныҥ дуо”?-
-“Ээ суох,ардах уутун хаһаанан боруобалаары”…
-“Ол онон тугу гынаары гынныҥ”?
-“Ээ,таах аккумулятор иҥин сууйунаары…
Уоһук техникаҕа сыһыаннаах соҕус буолан,ону син өйдөөтө.
-“Төбөлөөх соҕус киһигин ээ эн уопсайынан”-диэн тыл кэнниттэн тарҕастылар.
Билигин аптекаттан дистиллированнай уу атыылаһар да кыах суох,хамнаһы аһара уһатар буоланнар дьон үксэ иэстэн-иэскэ сылдьар кэмэ.
“Айылҕа бэйэтэ босхо биэрэр уута туох куһаҕаннаах буолуой,кыратык бодьуустаһыахха эрэ наада буоллаҕа дии”-диэн Уйбаан иһигэр саныы истэ.
Үс хас күннээх ардах түһэр түгэнигэр,бастакы иккис күнүн тыытааччыта суох,үһүс күн киэнин,эмалированнай иһиттэргэ ылар идэлээх этэ,онтукалара да ханан да лааҕа иҥин алдьамматах буоллаҕына.
Аны дьиэтэ щиферынан бүрүллэн турар буолан,тоһоҕото тимир буолан онтон наһаа ууну ыла сатаабат. Ампаарын үрдэ,рубероиды гудронунан сыһыаран хаһан эрэ сабан турардаах,онно кэнники мас харыытатын иһигэр эмиэ рубероиды уган гудрон уулларан сыһыаран кээспитэ.Дьэ онтукайыттан,наһаа идеальнай да буолбатар,ып ыраас дистиллированнай ууну син балачча хаһаанна.Дьэ били хаһааммыт аккумулятордарын бу уутунан харса суох сууйан,электролит оннугар туттан, улаханнык туһанан турар.Били эргэ почтаҕа быраҕылла сытар щелочной аккумулятордарга сананан көрөн баран корпустара тимириттэн иҥнэн,ол “затеятын” хаалларбыта.
